باغ با ساختار معماری کامل خود، بیانگر رابطه تنگاتنگ میان بستر فرهنگی و طبیعی و نشانهای از تطبیق و هماهنگی نیازهای انسان و طبیعت است. باغ ایرانی نمایانگر قدرت نهفته محیط و طبیعت و چگونگی استفاده از آن است. خالق باغ با تکیه بر دانش تجربی خود، فضایی را خلق کرده که باعث بقا و پویایی بستر طبیعی شده است. برای آشنایی بیشتر با ریشههای شکلگیری باغ ایرانی، با کجارو همراه باشید. باغ ایرانی دارای سه ساختار و طرح منحصر به فرد است: اول، در مسیر نهر آب قرار دارد. دوم، توسط دیوارهای بلند محصور شده است و سوم، در داخل باغ عمارت تابستانی و استخر آب قرار دارد. باغ ایرانی با تاریخ پیدایش قنات پیوند خورده است. اولین باغهای ایرانی در مسیر خروج قناتها شکل گرفتهاند و از آنجایی که حفر قنات و علوم مربوط به آن ابتدا به صورت تجربی توسط آببران ایرانی انجام شده است، بنابراین شکلگیری باغ در کنار قنات نیز از اندیشه و تفکر ایرانیان سرچشمه گرفته است. این سه ویژگی، باغهای ایرانی را متمایز میکنند. در واقع، جهانگردان اروپایی که این کاخ باغهای ایرانی را دیدهاند، آنها را با ویژگی و نام «باغ ایرانی» توصیف کردهاند.
پاسارگاد به عنوان اولین پایتخت امپراتوری هخامنشی ساخته شده است. این اثر معماری با باغ و مجموعه بناهایش، اولین نماد هنر ترکیب عناصر معماری مختلف از تمدنهای باستانی و البته با ویژگی منحصر به فرد و خاص هنر هخامنشی است. یکی از ویژگیهای خاص مجموعه پاسارگاد در شیراز، وجود باغ سلطنتی و مجموعه کاخهای آن است. در پاسارگاد، باغ ایرانی با تمام ویژگیها و عناصر اصلی معماری آن ساخته شده است. توجه به عناصر مذهبی و کاربرد مفهومی آنها در سازههای معماری، الگوی هندسی باغ با کوشکها و آبراههای سنگی آن در وسط باغ بزرگ پاسارگاد، توزیع و تقسیم مناسب آب در داخل مجموعه باغ و کاخ و ترکیب عناصر و سازههای معماری با طبیعت از جمله ویژگیهایی است که این باغ را به عنوان الگویی مادر در باغسازی ایرانی معرفی میکند. به عبارت دیگر، باغ پاسارگاد و مجموعه کاخهای آن، شاهکار، خلاقیت و اصالت هنری هنرمندان ایرانی به عنوان اولین نمونههای چهارباغ هستند که بعدها به معماری صفوی و دوره مغول هند راه یافتند. باغ سلطنتی در محوطه میراث جهانی پاسارگاد شامل مجموعهای از کاخها و کوشکها به همراه نهرهای سنگی و گلی بود که بقایای کمی از آنها باقی مانده است. کل باغ مساحتی حدود ۸ هکتار را در بر میگیرد و شامل مجموعه کاخهای نشمان، برم، دروازه دو کوشک، کوشک A در شرق باغ و کوشک B در جنوب باغ و همچنین پل معروف به پل شاهی است. به گفته مورخان، آرامگاه کوروش و کاخهای او در وسط باغی بزرگ و سرسبز قرار داشتند که توسط آبراههای متعددی که از رودخانه پلوار سرچشمه میگرفتند، آبیاری میشد. این منطقه زیبا و سرسبز، باغ پاسارگاد (باغ سلطنتی) نامیده میشود. این باغها یکی از قدیمیترین بقایای باغسازی ایرانی هستند و اکنون تنها بخشی از زهکشیها و آبنماهای آن باقی مانده است. باید توجه داشت که باغها و بناهای پاسارگاد تا چندین نسل پس از کوروش به طور کامل حفظ شدند و این امر باعث شد که طرح بدیع کوروش نه تنها در پارس، بلکه در سایر نقاط قلمرو هخامنشی نیز در خاطرهها باقی بماند.