بلوچدوزی یا سوزندوزی یکی از هنرهای زیبا اما مغفول زنان هنرمند سیستان و بلوچستان است. اگرچه این هنر در جهان شناخته شده است، اما هنرمندان ناشناختهای دارد. با کجارو همراه باشید.
هنر تلاشی برای معنا بخشیدن به زندگی و کمالات انسانی است. هنر ایران باستان هم هنر بود و هم صنعت. هنر از آن جهت که خلاق بود و صنعت از آن جهت که بخشی از زندگی مردم بود. شاید این بهترین عنوانی باشد که میتوان به هنرهای ایران باستان اطلاق کرد، به این معنی که هنر ایرانیان باستان، زندگی آنها بود. حضور و زندگی در جامعه سنتی همواره با عشق و تدبیر آمیخته بوده است. اساس هنرهای سنتی، روند اجتماعی-اقتصادی زندگی بود و نیاز و ضرورت دو موضوعی است که انسانها در طول زندگی خود با آن مواجه هستند. این دو نیاز، آنها را به خلق و آفرینش سوق میدهد، اما وقتی این دو از زندگی مردم ناپدید میشوند، هنرها به تدریج از مردم جدا میشوند.
سوزندوزی یکی از رودوزیهای منحصر به فرد کشور است، هنری با دوختهای نفیس و رنگهای متنوع که بیانگر ذوق، سلیقه، سنت و هنر منطقه بلوچستان است. بلوچدوزی هنری ارزشمند است که نور چشم، سند هویت، موجودیت و پشتوانه زنان بلوچ محسوب میشود.
بهترین صنایع دستی ایران کدامند؟
بلوچدوزی یا سوزندوزی اصیل بلوچ که زمانی تنها نوع سوزندوزی در کشور بود، یکی از هنرهای فراموششده ایران است که منبع درآمد خوبی برای بسیاری از خانوادههای بلوچ بوده است. هر جا که ردپایی از زنان بلوچ دیده میشود، سوزندوزی نیز عظمت خود را نشان میدهد. سوزندوزی و بلوچدوزی را باید یکی از اصیلترین و جالبترین رشتههای صنایع دستی کشور دانست که شهرت آن بسیار فراتر از این سرزمین رسیده و مردم بسیاری از نقاط مختلف جهان، بلوچستان را به عنوان پشتوانه آن میشناسند. هنری ظریف و باستانی که هیچکس دقیقاً نمیداند از چه زمانی در ایران آغاز شده و تا به امروز با دستان توانمند زنان بلوچ پابرجا مانده و اقتصاد خانوادهها را در این منطقه تحت تأثیر قرار داده است.
سوزندوزی بلوچی
سوزندوزی با زندگی روزمره زنان بلوچ آمیخته شده است و هر دختری در کنار یادگیری اصول اولیه زندگی، سوزندوزی را نیز میآموزد و با نقوش هندسی (گل و بوته و ترکیب رنگها) دنیایی خیالانگیز را به نمایش میگذارد. همه زنان بلوچ، چه در ایران و استان سیستان و بلوچستان زندگی کنند و چه در پاکستان، افغانستان یا سایر نقاط جهان، چه فقیر و چه غنی، از سوزندوزی برای تزئین لباسهای خود استفاده میکنند.
سوزندوزی هنری است با قدمتی به قدمت تاریخ بلوچستان، به همین دلیل به آن بلوچدوزی نیز میگویند. این هنر-صنعت ریشه در تار و پود زندگی عشایری منطقه دارد و ذوق و خلاقیت زنان را در آینه نقوش و طرحهای جاودانه منعکس میکند. ریشههای این هنر را میتوان در لایههای زیرین تاریخ قومی منطقه، در کنار زنان بلوچ، بدون هیچ واسطهای یافت، هر جا که ردپایی از زنان بلوچ یافت شود، سوزندوزی نیز عظمت خود را آشکار میکند.
بسیاری از زنان و هنرمندان قدیمی بلوچ، بدون توجه به بیمهری و بیتوجهی مراکز فرهنگی و بدون هیچ چشمداشتی، این هنر را که در آستانهی نابودی بود، زنده نگه داشتهاند. سوزندوزی برای زنان هنرمند بلوچ شغل محسوب نمیشود، زیرا در ازای تمام زحمتی که برای این هنر کشیده میشود، درآمد چندانی ندارند و درآمد بالایی ندارد. زنان سوزندوز این کار را برای دل خود انجام میدهند، نه برای کسب درآمد.
در حال حاضر، زنان سوزندوز در سراسر بلوچستان به این هنر مشغول هستند. از مراکز عمدهی سوزندوزی استان میتوان به مناطق اسپکه، هریدک، قاسمآباد، بمپور و نکوچ در شهرستان ایرانشهر، کوپاچ، پیپ، ماته سنگ، چانف و ماهنت در شهرستان نیکشهر، ایرینگان، مارندگان و اسماعیلآباد در شهرستان خاش، گشت، سوران، جالق و کلگان در شهرستان سراوان و همچنین شهرستان زاهدان اشاره کرد.
معروفترین و باکیفیتترین نمونههای سوزندوزی، محصولات قاسمآباد، بمپور و نکوچ در شهرستان ایرانشهر و چانف در شهرستان نیکشهر هستند. همچنین لازم به ذکر است که سوزندوزی در مناطق شمالی استان (سرحد) از سوزندوزی در مناطق جنوبی (مکران) مشهورتر است.