خانه ارفع الملک جلیلی
«حسین قلی خان جلیلی»، معروف به «ارفع الملک»، نهمین شهردار تبریز بود و خدمات ارزشمندی به این شهر ارائه داد که هنوز هم مردم از آن استفاده میکنند. او از سال ۱۲۹۷ تا ۱۲۹۹ هجری شمسی شهردار تبریز بود و در این دو سال بدون دریافت هیچ اعتباری از دولت، دیواری به دور مهرانهآباد کشید. او اولین کشتارگاه مدرن تبریز را ساخت، جمعهها را تعطیل رسمی اعلام کرد، دارالمجانین و همچنین ریاست مجمع التربیت (محلی برای آموزش و پرورش کودکان یتیم و بیبضاعت) را تأسیس کرد. پسرش نیز اولین ایرانی بود که گواهینامه رانندگی دریافت کرد. او از خیرین شهر و ساکن محله منصور (شهید بهشتی فعلی) بود. نوادگان او میگویند که پدربزرگشان چندین شیء نفیس را برای شهرداری آن دوره به آلمان سفارش داده بود که اکنون در خانواده آنها به امانت نگهداری میشود.
خانه او به دوران پهلوی اول برمیگردد و ورودی زیبای آن در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است، اما خود خانه متروکه شده است! مردی که سالها برای زیباسازی و توسعه شهرش تلاش کرده، امروز خانهاش با بیمهری ساکنانش مواجه شده است. میگویند سنگتراشی این خانه در تبریز بینظیر است، اما سهم آن از تمام اخبار داغ گردشگری، تنها یک ورودی ثبت شده است. اگر گذرتان به خیابان شهید بهشتی تبریز افتاد، میتوانید از بیرون این خانه را تماشا کنید، زیرا پس از گذشت سالها هنوز استحکام و زیبایی خود را حفظ کرده است. سازمان میراث فرهنگی میگوید اگر شهرداری این خانه را بخرد، آن را مرمت و به یکی از جاذبههای تاریخی تبریز تبدیل میکنیم. خانواده ارفعالملک تفنگ قدیمی او را به موزه شهرداری اهدا کردند.
ورودی خانه ارفع الملک جلیلی در تاریخ ۶ آبان ۱۳۸۱ با شماره ۶۲۱۳ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
آدرس بنا: تبریز، خیابان شهید بهشتی (خیابان منصور سابق) به سمت پل منصور
آدرس خانه ارفع الملک جلیلی روی نقشه
خانه پروین اعتصامی در تبریز
پروین اعتصامی شاعر مشهور ایرانی اهل تبریز است که در ۲۴ اسفند ۱۲۸۵ در خانهای در محله ششگلان به دنیا آمد. نام اصلی او «رخشنده» بود و پدرش «یوسف اعتصام الملک» که نویسنده، ناشر و مترجم و از خانوادهای اصیل تبریزی بود، در ۷ سالگی پروین، تخلص «پروین» را برای دخترش انتخاب کرد، زمانی که شعری زیبا به نام «پروین» سرود. خانواده تا ۶ سالگی پروین در این خانه زندگی میکردند و سپس به تهران مهاجرت کردند. امروزه سازمان میراث فرهنگی پس از مرمت بنا، آن را به «بنیاد فرهنگ، هنر و ادب آذربایجان» تبدیل کرده است. قدمت این خانه به دوران پهلوی اول برمیگردد، البته لازم به ذکر است که این خانه قبلاً از دو بخش تشکیل شده بود که یکی از آنها مربوط به دوران قاجار بود که متأسفانه تخریب شده است. ساختمان در شمال واقع شده و هنگام ورود اولیه، وارد حیاطی زیبا با حوضی کوچک در وسط و چهار باغچه در اطراف آن میشوید. دو ورودی به ساختمان وجود دارد و نمای آن آجری است. ورودی زیرزمین نیز از حیاط و زیر پلهها به ساختمان است. این خانه که مزین به نام مشهورترین شاعر زن ایرانی است، در تاریخ ۲۷ اسفند ۱۳۸۴ با شماره ۱۸۶۸۱ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
آدرس بنا: تبریز، خیابان عباسی، جنب مسجد میر آقا، کوچه ساوج بلاغی، پلاک ۶
آدرس خانه پروین اعتصامی روی نقشه
خانه کلانتر تبریز
خانه کلانتر در باغی به همین نام واقع شده و متعلق به “میرزا ابراهیم خان باغمیشه”، ملقب به “شرف الدوله” و معروف به “کلانتر” است. او نماینده تبریز در دوره اول مجلس شورای ملی و سومین شهردار تبریز است که دو بار به این سمت منصوب شد. پدرش کلانتر تبریز بود و بعدها میرزا ابراهیم خان جانشین پدرش شد. این خانواده مالک، ارباب و حامی باغمیشه تبریز بودند و حتی امروزه نیز بقایایی از آنها مانند مسجد کلانتر وجود دارد.
قدمت باغ و خانه کلانتر به دوران قاجار (۱۳۱۱ هجری قمری) برمیگردد. این بنا کوشک بوده و در باغی به مساحت ۶۵۵۰ متر مربع واقع شده است. این بنا ۱۰۴۰ متر مربع مساحت دارد و در دو طبقه است و توسط معماری قفقازی به نام «ملهم» ساخته شده است. اصل «تناظر» در این خانه کاملاً رعایت شده است. طبقه همکف دارای ایوانی با ۴ جفت ستون با سرستونهای گچی است و برای ورود به آن باید از یک هشتی عبور کرد و به هشتی رسید. در این طبقه، دو اتاق جانبی وجود دارد که به عنوان اتاق نشیمن استفاده میشدند و پشت آنها دو اتاق وجود دارد که آشپزخانه ساختمان هستند. در انتهای هشتی، پلههایی شما را به طبقه اول میرساند که شامل ایوان، هشتی و چهار اتاق است.